تابلوخوانی چیست؟
افراد برای موفقیت در سرمایه‌گذاری، به ویژه سرمایه‌گذاری در بورس هدف‌گذاری می‌کنند و برای رسیدن به اهداف خود راه‌های متعددی را امتحان می‌کنند. یکی از راه‌های کسب سود در بازاری مثل بورس، استفاده از تکنیک تابلوخوانی است. گرچه با توجه به روش‌های نوین این روش قدیمی شده است، اما همچنان روش تابلوخوانی، به عنوان یک استراتژی مناسب برای افراد در نظر گرفته می‌شود. در مقاله پیش رو به تشریح روش تابلوخوانی در بورس و مفاهیم پرکاربرد آن پرداخته شده است.
تابلو خوانی در بورس چیست؟
تابلوخوانی در بورس، تکنیکی برای شناسایی سهام مستعد رشد است که از طریق رفتارشناسی بازیگران اصلی بورس و جریانات نقدی سهام میسر می‌شود. در واقع معامله‌گران از طریق اطلاعاتی همچون حجم و ارزش معاملات، عملکرد بازیگران بورسی به ویژه سهامداران عمده، روند قیمتی سهم و … جریانات نقدی سهام را شناسایی و براساس آن و در موقعیت مناسب نسبت به خرید و فروش سهم اقدام می‌کنند.
سهامداران اصلی بازار سهام
پیش از هر چیز باید گفت که سهامداران به دو دسته سهامداران حقیقی و حقوقی دسته‌بندی می‌شوند. سهامداران حقوقی یا عمده، شخصیت‌های حقوقی در قالب شرکت، سازمان، نهاد و … هستند. حجم و ارزش معاملات این سهامداران عمدتا ارقام چشمگیری است. سهامدار حقیقی یا سهامداران خرد به هر یک از افراد جامعه گفته می‌شود که به صورت شخصی در بازار سهام معامله می‌کنند. حجم و ارزش این سهامداران نسبت به سهامداران حقوقی تقریبا ناچیز است و در بسیاری از مواقع رفتار معاملاتی سهامداران حقوقی معیار و الگوی برخی سهامداران حقیقی است.
تابلوی معاملات چیست؟
در تابلوی معاملات تمام اطلاعات مورد نیاز برای خرید و فروش سهام، صندوق‌ها و سایر اوراق بهادار به صورت روزانه مشاهده می‌شود. این اطلاعات شامل حجم و ارزش معاملات، قیمت و نوسانات قیمتی سهام، سهم حقیقی و حقوقی‌ها در خرید و فروش و … را نشان می‌دهد.
در سال‌های گذشته افراد برای مشاهده این اطلاعات به صورت حضوری به تالارهای معاملاتی مراجعه می‌کردند. بعدها با رشد تکنولوژی و پیشرفت در بسترهای معاملاتی، نیاز افراد به این اطلاعات از طریق سامانه‌های اصلی بازار سهام ترفیع شد.
سایت tsetmc در تابلو خوانی بورس ایران
اصلی‌ترین و مهم‌ترین مرجع معاملات بورس و فرابورس که سهامداران از طریق مراجعه به آن اطلاعات مورد نیاز در مورد معاملات روزانه بورس را دریافت می‌کنند، سامانه شرکت مديريت فناوري بورس تهران (TehranSecurities Exchange Technology Management Co) با نام اختصاری TSETMC است.
در صفحه اصلی این سامانه در tab «در یک نگاه»، اطلاعات نماگرهای منتخب بورس و فرابورس، نمادهای پرتراکنش، نمادهای پرتاثیر بر نماگر اصلی بورس و فرابورس مشاهده می‌شود. همچنین هر یک از tabها در صفحه اصلی، اطلاعات معاملات در بازارهای بورس و فرابورس، بورس انرژی، صندوق‌ها، بورس کالا را به صورت جداگانه نشان می‌دهند. tab شبکه کدال نیز که به تازگی به tabها اضافه شده است، نمایانگر اطلاعات مالی و آخرین اخبار مربوط به شرکت‌ها است.
همچنین در سایت tsetmc هر یک از نمادها، دارای یک صفحه جداگانه برای خود هستند که اطلاعات معاملاتی آن نماد در آن مشاهده می‌شود.
اصطلاحات و مفاهیم پرکاربرد در تابلوخوانی بورس
در مبحث تابلوخوانی کلمات و عباراتی مشاهده می‌شود که در ادامه به تشریح هر یک از آن پرداخته شده است.
نماد: سهام هر شرکتی در بورس با یک نماد مشخص می‌شود. هر نماد عمدتا ترکیبی از کلمه اول صنعت و نام شرکت است. برای مثال شرکت سایپا با نماد «خساپا» شناخته می‌شود.
بازدهی سهام: کارایی یا راندمان سهام در یک دوره زمانی مشخص (روزانه، هفتگی، ماهانه و سالانه) را بازدهی سهم یا سهام می‌گویند.
عرضه و تقاضا: عرضه سهام به معنای ارائه سهم برای فروش و تقاضای سهام به معنای درخواست برای اخذ یا خرید سهام است.
آخرین قیمت: آخرین قیمتی که برای یک سهم معامله صورت می‌گیرد، آخرین قیمت سهم است.
قیمت پایانی: به قیمتی که در آن بیشترین معامله صورت گرفته، قیمت پایانی سهم گفته می‌شود. لازم به توضیح است که آغاز معاملات سهم در روز معاملاتی بعد براساس قیمت پایانی صورت می‌گیرد.
صف خرید: اگر میزان تقاضا برای یک سهم بیش از عرضه آن باشد، صف خرید تشکیل می‌شود.
حجم و ارزش صف خرید: تعداد و ارزش ریالی تقاضا برای یک سهم که منجر به ایجاد صف خرید شده است را حجم و ارزش صف خرید گویند.
صف فروش: اگر میزان عرضه یک سهم بیشتر از تقاضای برای آن باشد، صف فروش تشکیل می‌شود.
حجم و ارزش صف فروش: تعداد و ارزش ریالی عرضه برای یک سهم که منجر به ایجاد صف فروش شده است را حجم و ارزش صف فروش گویند.
حجم مبنا: به کمترین تعداد سهام معامله شده در یک روز معاملاتی برای ایجاد نوسان مثبت و منفی در قیمت پایانی حجم مبنا گفته می‌شود.
میانگین حجم و ارزش معاملات: به تعداد سهام معامله شده حجم معاملات سهم و به ارزش ریالی آن ارزش معاملات سهم گفته می‌شود. از حاصل‌ضرب تعداد سهام معامله شده در قیمت پایانی هر سهم ارزش معاملات به دست می‌آید.
ارزش بازار: به ارزش ریالی تمام سهام یک نماد یا شرکت ارزش بازار سهم یا نماد گفته می‌شود. از حاصل‌ضرب تعداد کل سهام شرکت در قیمت پایانی هر سهم ارزش بازار محاسبه می‌شود. از مجموع ارزش بازار تمامی سهام بورسی، ارزش بازار کل بورس و مجموع ارزش بازار تمامی سهام فرابورسی، ارزش بازار کل فرابورس و از مجموع ارزش بازار کل بورس و فرابورس، ارزش بازار کل بازار سهام به دست می‌آید.
شاخص کل: شاخص یا نماگر کل معیار یا برآیند عملکرد کل نمادها در بازار سهام به تفکیک بورس یا فرابورس است. برای محاسبه شاخص کل، اثر وزنی نمادها بر اساس ارزش بازار لحاظ می‌شود. برای مثال سهام «فملی» به دلیل ارزش بازار بیشتر نسبت به سهام «زملارد» اثر بیشتری در نوسانات شاخص کل دارد.
شاخص کل هم‌وزن: در شاخص کل هم‌وزن اثر وزنی تمامی نمادها یکسان در نظر گرفته می‌شود، بنابراین بسیاری معتقدند که نوسانات شاخص کل هم‌وزن عملکرد کلیات بازار سهام را بهتر نشان می‌دهد.
بازه روز: معاملات نمادها در یک بازه حداقلی و حداکثری قیمتی انجام می‌شود که به آن بازه روز گفته می‌شود.
دامنه نوسان: محدوده قیمتی که سهام امکان نوسان در آن را دارند، دامنه نوسان می‌گویند. در حال حاضر دامنه نوسان بورس و بازارهای اول و دوم فرابورس ± 7 است.
تعداد معاملات: تعداد دفعات معامله در سهام یک شرکت در یک روز معاملاتی، تعداد معاملات آن است.
سهام شناور: به میزان سهام یک شرکت که در بورس معامله می‌شود، سهام شناور گفته می‌شود. هر چه درصد شناوری بیشتر باشد، عمق و کارایی بازار سهام افزایش خواهد یافت.
EPS: به میزان سود خالص هر سهم، EPS گفته می‌شود.
DPS: به میزان سود تقسیم شده هر سهم، DPS گفته می‌شود.
P/E: نسبت P/E یا Price / Earning per Share نشان می‌دهد که سرمایه‌گذار حاضر است بابت هر ریال سود شرکت چه میزان پول پرداخت کند. این نسبت از تقسیم قیمت بر سود به دست می‌آید.
سابقه معاملات: میزان نوسانات قیمتی یک سهم در هر لحظه از بازه زمانی معاملات روزانه، سابقه معاملات سهم را نشان می‌دهد.
ورود و خروج پول حقیقی و حقوقی: در بازار سهام برای هر عرضه‌ای تقاضایی وجود دارد. هر زمان ارزش خرید یا تقاضای سهامداری (حقیقی یا حقوقی) بیشتر از ارزش فروش آن باشد، تفاضل ارزش خرید از فروش عددی مثبت خواهد بود که آن عدد میزان خالص ورود پول را نشان می‌دهد. در مقابل اگر ارزش فروش از ارزش خرید بیشتر باشد، خروج پول صورت گرفته است.
بنابراین تفاضل مجموع ارزش خرید حقیقی یا حقوقی‌ها از مجموع ارزش فروش آنان، خالص ورود و خروچ پول را نشان می‌دهد. در تابلوخوانی عمدتا بررسی خالص ورود و خروج پول حقیقی از اهمیت بالایی برخوردار است. سهامی که بیشترین خالص خرید حقیقی را داشته باشند، احتمالا مستعد رشد خواهند بود. البته باید این موضوع برای یک دوره زمانی مشخص در نظر گرفته شود. چرا که در بازه زمانی یک یا دو روز ممکن است واکنش‌های هیجانی دخیل باشد.
سرانه خرید و فروش حقیقی و حقوقی: به میانگین خرید یا فروش هر سهامداران حقیقی یا حقوقی از یک سهم یا نماد در یک روز معاملاتی، سرانه خرید یا فروش آن سهامداران گفته می‌شود.
معاملات بلوکی: با توجه به اینکه در معاملات عادی سهام محدودیت در حجم و قیمت وجود دارد، در معاملات بلوکی این‌چنین نیست. در واقع برای فروش بخش بزرگی از سهام یک شرکت، باید معاملات بلوکی صورت گیرد.
پول هوشمند: شناسایی پول هوشمند که به آن (Smart Money) نیز گفته می‌شود، مهم‌ترین هدف تابلوخوانی است. در بازار سهام بازیگرانی وجود دارند (سهامداران عمده) که معاملات هوشمندانه انجام می‌دهند و پیش‌بینی به مراتب بهتری نسبت به آینده قیمت سهم دارند. با توجه به اینکه این سهامداران سرمایه بیشتری در بورس دارند، بنابراین بررسی و شناسایی ورود و خروج پول این سهامداران اهمیت بالایی دارد و می‌تواند زمینه‌های رشد یا افت قیمت سهام را ایجاد کند.
زمان خرید و فروش در بازار سهام
زمان معاملات بازارهای بورس و فرابورس روزانه از ساعت 9 صبح تا 12:30 دقیقه بعد از ظهر و روزهای معاملاتی آن از شنبه تا چهارشنبه در نظر گرفته شده است.
البته هر روز از ساعت 8:45 تا 9 صبح مرحله پیش‌گشایش و با هدف کشف قیمت است. در واقع معامله‌گران براساس قیمت پایانی روز قبل که پایه قیمت است، سفارش خود را ثبت می‌کنند. از برآیند قیمتی سفارشات در دقایق پیش‌گشایش قیمت آغاز معاملات کشف می‌شود.
انواع وضعیت نماد
نمادهای بازار سهام در ساعات معاملات 7 وضعیت دارند:
مجاز: این وضعیت نشان از معاملات عادی روزانه را دارد.
ممنوع: در این وضعیت امکان معامله برای سهم وجود ندارد که موقتا صورت می‌گیرد.
مجاز – محفوظ: این وضعیت پیش از بازگشایی سهم است و در این وضعیت امکان سفارش‌گیری وجود دارد اما تا زمان مجاز شدن معامله صورت نمی‌گیرد.
ممنوع – متوقف: این وضعیت همچون وضعیت ممنوع است با این تفاوت که برای مجاز شدن باید شرایطی رعایت شود.
مجاز – متوقف: در این مرحله ثبت سفارش صورت نمی‌گیرد و یک مرحله قبل از مجاز- محفوظ است.
ممنوع – محفوظ: هر زمان نمادی که پیش‌تر ممنون – متوقف بوده، قصد بازگشایی دارد، ممنوع- محفوظ است. این مرحله قبل از مجاز- محفوظ و در این مرحله نه معامله انجام می‌شود و نه ثبت سفارش صورت می‌گیرد.
مجاز – مسدود: در این مرحله نیز امکان ثبت سفارش وجود ندارد. به طور کلی هر زمان کلمه مجاز دیده شود یعنی به زودی معاملات روند عادی خواهد داشت.
منظور از سازوکار حراج در بورس چیست؟
به طور کلی دو نوع حراج پیوسته و ناپیوسته در معاملات بورس وجود دارد. معاملات پیوسته یعنی در صورتی که در ساعات معاملاتی عرضه سهام صورت گیرد و برای آن عرضه تقاضا باشد، معامله بلافاصله صورت می‌گیرد. این در حالی است که حراج ناپیوسته جهت کشف قیمت و در زمان پیش‌گشایش صورت می‌گیرد.
فیلترنویسی چیست؟ کاربرد فیلترنویسی در تابلوخوانی
هدف اصلی تابلوخوانی شناسایی پول هوشمند است. در شرایطی که بازار سهام بیش از 400 نماد قابل معامله دارد، امکان دریافت اطلاعات و بررسی تک تک نمادها میسر نخواهد بود. بنابراین فیلترنویسی با کمک به افراد این مشکل را حل می‌کند.
فیلترنویسی سرعت شناسایی فاکتورهای مهم در انتخاب سهم را افزایش داده و ابزاری کمکی برای تابلوخوانی است. در فیلتر نویسی با برخی کدهای مشخص امکان جمع‌آوری داده و اطلاعات فراهم می‌شود. این قابلیت از طریق سایت اصلی معاملات، یعنی سامانه tsetmc صورت می‌گیرد. در صفحه اصلی این سامانه، در منوی سمت چپ بالای صفحه، بخشی به عنوان دیده‌بان قرار دارد.
با ورود به صفحه دیده‌بان از طریق منوی بالا بخش فیلتر امکان فیلترنویسی میسر خواهد شد. بنابراین افراد می‌توانند به راحتی و از طریق کدهای رایج در فیلترنویسی اطلاعاتی همچون نمادها با بیشترین حجم و ارزش معاملات، بیشترین ورود و خروج پول حقیقی وبسیاری اطلاعات دیگر با دسترسی ساده‌تر داشته باشند. در این حالت بسیاری از فاکتورهای مهم در تابلوخوانی به راحتی شناسایی خواهند شد.
البته بسیاری سامانه‌ها قابلیت فیلترنویسی را برای کاربران خود محیا کرده‌اند. سایت انیگما نیز در بخش کدال پلاس این قابلیت را برای کاربران به صورت رایگان فراهم کرده است.
اهمیت تابلوخوانی بورس
تابلوخوانی یک مهارت است که با جمع‌آوری اطلاعات لازم از گذشته و حال سهم، آینده سهم پیش‌بینی می‌شود. افراد هرچه بیشتر نسبت به ریز و درشت معاملات روزانه آگاهی داشته باشند، در معاملات خود موفق‌تر عمل خواهند کرد. در واقع هدف از هر سرمایه‌گذاری کسب و انتفاع سود است و در صورتی که افراد با ناآگاهی سرمایه‌گذاری کنند، قطعا متضرر خواهند شد.
بنابراین افزایش دانش و مهارت، افراد را در کسب سود و رضایتمندی بیشتر کمک خواهد کرد. معامله‌گران باید بدانند که چه اتفاقات مهمی در معاملات روزانه می‌افتد و باید به چه نکاتی توجه کنند. اطلاعاتی که تابلوخوانی به افراد می‌دهد، آگاهی افراد به روند معاملات روزانه را بیشتر و درک بهتری به آنان خواهد داد. علم به اینکه سایر سهامداران به ویژه سهامداران عمده چه تصمیمی دارند، می‌تواند برای شناسایی سهام مستعد رشد کمک کند. بنابراین برای افرادی که قصد سرمایه‌گذاری در بورس را دارند، کسب مهارت تابلوخوانی اهمیت بالایی دارد.
اگرچه تکنیک تابلوخوانی، تکنیکی قدیمی است، اما همچنان طرفداران خود را دارد. بسیاری از سهامداران از طریق تابلوخوانی به سودهای مطلوبی رسیده‌اند، اما نباید تنها به یک تکنیک کفایت کرد و به کارگیری راه‌های تحلیلی بیشتر افراد را در رسیدن به اهداف سرمایه‌گذاری کمک خواهد کرد.
عبارت‌های رایج در تابلوخوانی
در تابلوخوانی برخی اصطلاحات از سوی افراد شنیده می‌شود که ممکن است برای سایرین ناآشنا باشد. در ادامه این مقاله برخی از این اصطلاحات تعریف و تشریح شده است:
رنج کشیدن به چه معناست؟
«رنج کشیدن» به نوسانات قیمتی یک سهم در یک کانال قیمتی گفته می‌شود. این کانال قیمتی ممکن است از صف فروش تا صف خرید و برعکس باشد. در واقع بازیگران قدرتمند یک سهم ممکن است سهام خود را در قیمت کف خریداری و منجر به رشد قیمت سهم حتی تا صف خرید شوند. درست برعکس این موضوع ممکن است این افراد سهام را در صف خرید به فروش برسانند و منجر به افت قیمت سهم تا محدودها‌ی صف فروش شوند. در این حالت رنج‌کشی صورت گرفته است.
منظور از «کد به کد کردن» در تابلوخوانی چیست؟
هرگاه در یک معامله درست در یک لحظه و با یک قیمت مشخص به صورت نامتعارف حجم زیادی از سهام یک نماد میان کدهای حقیقی یا حقوقی جابه‌جا شود، اصطلاحا از عبارت کد به کد کردن استفاده می‌شود.
اردر ترس و اردر حمایت چیست؟
حجم بالای سفارش فروش از سوی سهامداران عمده یک سهم را اردر ترس می‌گویند. هدف آن ایجاد ترس میان معامله‌گران و واکنش آنان است. درست برعکس اردر ترس، اردر حمایت جهت تشویق سهامداران خرد از سوی سهامداران عمده صورت می‌گیرد، به این حالت که حجم بالایی سفارش خرید از سوی آنان ثبت می‌شود.
الگوی ساعت چیست؟
اگر قیمت آخرین معامله سهم از قیمت پایانی آن بیشتر از 2 درصد شود، الگوی ساعت شکل می‌گیرد. در این حالت پیش‌بینی می‌شود که در معاملات فردا سهم با رشد قیمت بازگشایی شود. برعکس این حالت اگر اتفاق بیوفتد، یعنی قیمت پایانی بیشتر از 2 درصد از قیمت آخرین معامله باشد، احتمالا فردا سهم با افت قیمت بازگشایی خواهد شد.
قدرت خریدار به فروشنده
برای محاسبه قدرت خریدار یا فروشنده، ابتدا باید سرانه خرید یا فروش محاسبه شود. سرانه خرید یا فروش از تقسیم حجم خرید یا فروش بر تعداد خریداران یا فروشندگان محاسبه می‌شود. در نهایت برای محاسبه قدرت خریدار به فروشنده سرانه خرید تقسیم بر سرانه فروش (سهامداران حقیقی یا حقوقی) می‌شود.
آموزش تابلوخوانی بورس
نحوه تابلو خوانی در بورس به این‌صورت است که باید نسبت به جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز اقدام کرد. در این حالت با فیلترنویسی سرعت جمع‌آوری اطلاعات بیشتر خواهد شد. پس از انتخاب چند سهم براساس اطلاعات، موارد ذیل بررسی می‌شود:
- سابقه قیمت و نوسانات سهم در روزها و ماه‌های قبل و علت نوسانات قیمتی
- نوسانات روزانه سهم و رفتار بازیگران سهام در ایجاد نوسانات
- شناسایی قدرت خریدار به فروشنده برای سهامداران به ویژه حقیقی‌ها
- مقایسه حجم و ارزش معاملات با میانگین ماهانه
- شناسایی و محاسبه خالص خرید و فروش سهامداران به ویژه حقیقی‌ها
- محاسبه سرانه خرید و فروش سهامداران و مقایسه آن با میانگین ماهانه
- در نهایت شناسایی ورود و خروج پول هوشمند با استفاده از موارد بالا
تکنیک تابلو خوانی در بورس بهتر است یا تحلیل تکنیکال و بنیادی؟
به رغم آنکه تابلوخوانی به معامله‌گران برای انتخاب سهام مستعد رشد کمک می‌کند، اما استفاده از این روش به تنهایی کافی نیست. در واقع سهامدارانی موفق عمل می‌کنند که مهارت‌های خود را محدود به یک یا دو تکنیک نکنند. تمایز میان تحلیل بنیادی و تکنیکال نسبت به تابلوخوانی، دلیل بر برتری این دو روش تحلیلی نیست. به نظر ترکیب این سه روش می‌تواند کمک بهتری به سرمایه‌گذاری موفق در بورس کند. با تحلیل بنیادی افراد براساس وضعیت اقتصادی کلان، صنعت و شرکت و با در نظرگرفتن ریسک‌های سیستماتیک و غیرسیستماتیک، سهام مناسب از نگاه بنیادی را انتخاب می‌کنند.
در این بین از طریق روش تابلو خوانی در بورس اطلاعاتی از قبیل رفتار بازیگران سهم، میزان خروج و ورود پول و … را بررسی و با کمک تحلیل تکنیکال زمان ورود و خروج به سهم را مشخص می‌کنند. بنابراین انتخاب بهترین روش تحلیلی تنها براساس یک سری معیار امکان‌پذیر نیست، چرا که هر روش برای خود طرفدارانی دارد که اتفاقا از روش مورد استفاده خود کسب سود کرده‌اند.
آیا خرید و فروش حقوقی، نشانه رشد یا ریزش سهم است؟
در پایان برای بسیاری از افراد این پرسش ایجاد می‌شود که آیا می‌توان دنباله‌رو خرید و فروش سهامداران عمده یا حقوقی، خرید و فروش کرد؟
باید گفت که گرچه سهامداران عمده به دلیل ارزش بیشتر سرمایه تمرکز و دانش بیشتر برای معاملات دارند، اما گاهی حمایت از یک سهم و یا نگاه متفاوت در نگهداری سهام از جهت مدت زمان یا فروش سهام به دلیل نیاز مالی افراد را ممکن است به اشتباه بیاندازد. در این حالت باید هوشمندانه و با آگاهی بیشتر تصمیم گرفت.
