حباب سکه چیست؟ نحوه محاسبه و تعریف آن به زبان ساده
هر کالا یا دارایی سرمایه‌ای براساس معیارهای مختلف ارزش مشخصی دارد که با پول مشخص می‌شود. هر زمان کالایی بیشتر یا کمتر از ارزش واقعی خود معامله شود، در این حالت حباب ایجاد می‌شود. حباب سکه یکی از اصطلاحاتی است که در معاملات سکه طلا به گوش می‌خورد.
چرا حباب تشکیل می‌شود؟ در این مقاله به این پرسش پاسخ داده شده است.
حباب سکه به زبان ساده
کالایی را در نظر بگیرید که 500 هزار تومان می‌ارزد. با فرض اینکه ارزش ذاتی این کالا با استاندارهای مشخصی محاسبه شده، در واقع 500 هزار تومان ارزش ذاتی این کالا است. حال تجسم کنید که این کالا در بازار نایاب شود، بنابراین دارندگان این کالا با توجه به تقاضای بسیار برای آن، این کالا را 600 هزار تومان به فروش می‌رسانند. بنابراین این کالا 100 هزار تومان حباب دارد. حال این موضوع را برای وفور کالا و نبود تقاضا برای آن در نظر بگیرید، در این حالت فروشندگان حاضرند کالای خود را 400 هزار تومان بفروشند. بنابراین باز هم 100 هزار تومان حباب قیمت ایجاد شده است.
حال فرض کنید کالای مد نظر سکه طلا است. هر زمان قیمت سکه براساس وضعیت بازار کمتر یا بیش از ارزش ذاتی خود شود، حباب سکه ایجاد می‌شود. «حباب» برای هر کالایی که ارزشی مشخص دارد، تعریف می‌شود.
حباب مثبت و حباب منفی چیست؟
با توجه به مواردی که در بالا گفته شد، اگر کالایی بیشتر از ارزش ذاتی فروخته شود، حباب مثبت و اگر کمتر از ارزش ذاتی معامله شود، حباب منفی ایجاد می‌شود. برای کالایی همچون سکه نیز این امر رایج است. البته واژه حباب عمدتا برای افزایش قیمت کالا بیش از ارزش ذاتی کاربرد دارد. اما معامله کالایی کمتر از ارزش ذاتی با اصطلاح رایج حباب منفی شناخته می‌شود. هر زمان از میزان حباب مثبت کاسته شود، بسته به میزان کاهش اصطلاحا تخلیه حباب صورت گرفته است.
ارزش ذاتی سکه چگونه محاسبه می‌شود؟
ارزش ذاتی با ارزش بازاری هر کالا متفاوت است. ارزش ذاتی بیانگر آن است که کالا چقدر می‌ارزد، این در حالی است که ارزش بازاری براساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود و قیمت کالای معامله شده است.
در فرمول فوق ذکر چند نکته ضروری است:
- وزن سکه امامی و بهار آزادی برابر با 136/8 گرم، وزن نیم سکه برابر با 066/4 گرم و وزن ربع سکه برابر با 033/2 گرم است. طلای به کار رفته در سکه 9/0 درصد وزن آن است. علت آن است که سکه 6/21 عیار است که باید به 18 عیار تبدیل شود.
- هر انس طلا برابر با 31/1 گرم است که برای محاسبه ارزش طلای سکه باید ارزش هر گرم محاسبه شود.
در خصوص فرمول فوق نیز باید گفت:
- حق ضرب در واقع دستمزد تولید هر سکه است که باید به دولت پرداخت شود و توسط بانک مرکزی تعیین می‌شود.
- برای محاسبه ارزش ذاتی سکه باید مالیات بر ارزش افزوده در نظر گرفته شود.
فرمول محاسبه حباب سکه
حال که با محاسبه ارزش ذاتی سکه آشنا شدیم، حباب سکه را از طریق فرمول ذیل محاسبه می‌کنیم:
نحوه محاسبه درصد حباب سکه
برای محاسبه درصد حباب، میزان حباب را بر قیمت بازاری تقسیم کرده و ماحصل آن را در عدد 100 ضرب می‌کنند. برای مثال اگر حباب سکه حدود 7 میلیون تومان باشد و قیمت بازاری سکه را 40 میلیون تومان در نظر بگیریم، حباب سکه 17.5 درصد خواهد بود.
عوامل موثر بر تشکیل حباب مثبت سکه
- انتخاب سکه به عنوان ابزار انتقال ارزش (معامله)
- افزایش تقاضا نسبت به عرضه
- انتطارات مثبت تورمی
- نحوه سیاست‌های اقتصادی
- تنش‌های سیاسی، جنگ و…
- رکود در بازارهای موازی
عوامل موثر بر تشکیل حباب منفی سکه
حباب منفی سکه تحت تاثیر عوامل ذیل است:
- افزایش عرضه نسبت به تقاضا
- رونق بیشتر در بازارهای موازی
- نحوه سیاست‌های اقتصادی
- اثر اخبار، شایعات و تنش‌های روانی ایجاد شده در جامعه
- مداخلات دولت‌ها
- کاهش انتظارات تورمی
اثر تورم و رکود بر حباب سکه
به طور کلی طلا به عنوان یک دارایی امن در شرایط مختلف اقتصادی است. هر زمان نرخ تورم در کشور افزایش یابد، افراد جهت حفظ ارزش پول به خرید دارایی‌هایی چون طلا، ارز و ملک می‌روند، از آن‌جا که سرمایه‌گذاری در ملک سرمایه زیادی می‌خواهد در نتیجه در این مواقع بازار طلا و ارز رونق می‌گیرد. در کشور ایران به واسطه محدودیت در دسترسی ارز با میزان بالا، طلا و سکه گزینه منتخب اکثر افراد خواهد بود. رشد قیمت طلا افزایش قیمت سکه را در پیش دارد و از آن‌جا که تعداد سکه‌های ضرب شده در کشور نسبتا محدود است، قیمت این کالا افزایش خواهد یافت.
رکود زمانی پدید می‌آید که میزان کسب و کارها و فعالیت‌های اقتصادی کاهش یابد. در شرایط رکودی برای چند دوره پیاپی میزان تولید، درآمدها، اشتغال و تجارت کاهش می‌یابد. رکود هم می‌تواند بر کلیات اقتصاد یک کشور حاکم باشد و هم بازارها به صورت جداگانه گرفتار رکود شوند. برای مثال ممکن است در کشوری بازار طلا رونق داشته باشد اما بازار ملک گرفتار رکود باشد. در وضعیت رکودی در کلان اقتصاد، تقاضا برای خرید و فروش حتی برای طلا و سکه کاهش می‌یابد. در این حالت یا افراد سعی نگهداری دارایی خود دارند و یا دارایی خود را عرضه می‌کنند که به واسطه کمبود تقاضا با کاهش قیمت دارایی خود مواجه خواهند شد. در این حالت یا حباب سکه صفر و یا حتی منفی خواهد شد.
در کشورهایی مثل ایران اما که رکود تورمی وجود دارد، یعنی علیرغم رشد قیمت‌ها، فضای رکودی بر کسب و کارها و فعالیت‌های اقتصادی حاکم است، اما قضیه کمی متفاوت است. در این حالت افراد همواره برای حفظ ارزش پول سعی برا خرید دارایی‌های همچون طلا و ملک دارند. بنابراین این امر منجر به رشد قیمت این دارایی‌ها خواهد شد. البته ممکن است در دوره‌های زمانی کوتاه برای مثال در ماه‌های خاص در یک سال رکود در بازار طلا و سکه ایجاد شود، اما در بلند مدت خرید و فروش سکه هم به علت تقاضای بالا و هم محدودیت در عرضه آن همواره با حباب مثبت همراه است و تنها میزان حباب مثبت کم یا زیاد خواهد شد.
چرا حباب سکه بیشتر از حباب طلا است؟
یکی از مهم‌ترین علل این موضوع که حباب سکه بیشتر از حباب طلا است، در میزان دسترسی به آن است. سکه توسط بانک مرکزی ضرب و به جامعه عرضه می‌شود و میزان آن کمتر از طلا به اشکال مختلف است. بنابراین محدودیت در عرضه، منجر به ایجاد حباب بیشتر در آن می‌شود. از طرفی افزایش حباب سکه منجر به ایجاد بازدهی بیشتر این کالا خواهد شد و این موضوع جذابیت سرمایه‌گذاری در سکه را بیشتر می‌کند. یکی دیگر از علت‌های آن را می‌توان در اشکال مختف سکه دانست. بنابراین افراد براساس دارایی خود می‌توانند از سکه گرم تا سکه تمام بهار را خریداری کنند. موضوع بعدی میزان اجرت ساخت بالای طلای ساخته شده است. بنابراین افراد هنگام خرید طلای ساخته شده باید علاوه بر ارزش طلا، ارقامی را بابت اجرت پرداخت کنند که این موضوع در زمان فروش این دارایی به ضرر افراد تمام خواهد شد. گرچه سکه نیز هزینه‌هایی همچون حق ضرب دارد اما ارقام آن بسیار محدودتر از اجرت ساخت طلا است. در خصوص طلای آبشده نیز باید گفت محدودیت در معاملات آن از قبیل مقدار و دسترسی به آن، نگهداری و… وجود دارد.
چرا حباب ربع سکه بیشتر است؟
افرادی که جویای قیمت‌های سکه و طلا هستند، احتمالا متوجه شدند که حباب ربع سکه بیشتر از سایر اشکال سکه است. علت آن را در میزان تقاضا باید دانست. جهش قیمت سکه منجر به این شده که افراد به دلیل کاهش قدرت خرید، به خرید برای اشکال کوچکتر سکه گرایش بیشتری داشته باشند. بنابراین این نوع سکه به دلیل عرضه محدود و رشد تقاضا با افزایش قیمت بیشتر نسبت به سایر اشکال دیگر سکه همراه است. این موضوع برای سکه گرمی نیز برقرار است.
تصویر زیر نمودار حباب سکه امامی (ربع سکه) و قیمت ربع سکه از ابتدای سال 1402 را نشان می‌دهد.
